Παραδοσιακά κτίρια καί πολιτιστική παράδοση στήν Λευκάδα

Δημοσιεύθηκε στό Ἄρωμα Λευκάδας στίς 27 Αὐγούστου 2020

Οἱ πολιτιστικές ἐγκαταστάσεις καί ἡ θεματολογία τους, προσδιορίζει τό μορφωτικό ἐπίπεδο μιᾶς Κοινότητας ἀνθρώπων. Άλλά καί ἡ στέγαση τῶν πολιτιστικῶν αὐτῶν ἐγκαταστάσεων μπορεῖ νά καθορίζει τήν ἱστορική συνέχεια, ὃταν γιά αὺτές χρησιμοποιοῦνται προβεβλημένα κτίρια, πού δέθηκαν μέ τήν ἱστορία τοῦ τόπου. Τό σύστημα αὐτό χρησιμοποιοῦν σχεδόν ὅλες οἱ χῶρες, διασώζοντας τήν ἱστορία μέσα ἀπό σημαντικά κτίρια, μέ τήν μετατροπή τους σέ πολιτιστικά κέντρα.

Κανονικά θά ἔπρεπε νά γίνει ἕνας προγραμματισμός τῶν άναγκῶν καί τῶν προσφερομένων χώρων μέ προτεραιότητα στά προβεβλημένα παραδοσιακά κτίρια καί νά προχωρήσει κανείς σην ὀργάνωση ἑνός μεγάλου δικτύου πολιτιστικῶν χώρων.

Οἱ χῶροι αὺτοί μέ σωστή οὶκονομική διαχείριση, ὥστε νά εἶναι οἱκονομικά αὐτόνομοι, θά μποροῦσαν νά προσφέρουν πολλές θέσεις ἐργασίας σέ νέα παιδιά πού τώρα τά καταδικάζουμε νά γίνουν γκαρσόνια, δηλαδή ὑπηρέτες ξένων. Καί συγχρόνως νά προσελκύσουμε ποιοτικότερο τουρισμό. Άρκετά πιά μέ τίς ἀμμουδιές μας, τά φαγάδικά, τά ξενυχτάδικα, πού ἔχουν καταρρακώσει κάθε ἔννοια σοβαρότητας καί ἔχουν φθάσει στό ναδίρ τό μορφωτικό μας ἐπίπεδο.

Ποῦ; σέ μιά Λευκάδα μέ τέτοια μεγάλη παράδοση στόν μορφωτικό καί καλλιτεχνικό τομέα. Τά ξεχάσαμε ὅλα μπροστά στήν λεγομένη κατ΄εὐφημισμόν βέβαια, βαριά βιομηχανία τοῦ τουρισμοῦ πού φοῦ τῆς ἔκανε ὁ κορονοϊός καί χάθηκε.

Αὐτή τήν στιγμή στήν Λευκάδα ἀρκετά σημαντικά κτίρια χρησιμοποιοῦνται γιά πολιτιστικούς σκοπούς. Ὑπάρχουν ὅμως καί ἄλλα πού τά άφήνουμε νά φυτοζωοῦν καί ἄλλα πού θά μποροῦσε ὁ Δῆμος νά χρησιμοποιήσει καί διασώσει.

Τό κτίριο πρώην ΤΕΒΕ,(1850), ἕνα σημαντικό κτίριο τῆς ἁρχιτεκτονικῆς τῆς πόλεως, πού ἐδρεύει ὁ Μουσικοφιλολογικός Όμιλος «ΟΡΦΕΥΣ»,  ἰδοκτησίας ἀρχικά Σπυρίδωνος Σκιαδαρέση -Ζαμπελίων. Τό κτίριο μαζί μέ τό κτίριο Σερεπίσου εἶναι πλέον τά μόνα πού καταλαμβάνουν ὁλόκληρο οἱκοδομικό τετράγωνο καί ἔχουν τέσσερα ἀρμενάλια, τρία καί ἕνα κεντρικό.

Τό κτίριο Ζουλίνου (1905), εἶναι ἕδρα τῆς Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λευκάδας καί στόν ὅροφο ἐκτίθεται ἡ Συλλογή Μεταβυζαντινών Eἰκόνων Λευκάδας. Βέβαια θά πρέπει τονίσουμε ὅτι ἀπό ὅσο ξέρω ἡ βιβλιοθήκη ἔχει άνάγκη ἀπό χῶρο. Καί εἶναι κρίμα πού, τόσο ἀπό τήν Βιβλιοθήκη ὅσο καί ἀπό τόν Δῆμο δέν ἔγινε δεκτή ἡ μεγάλη προσφορά τοῦ κτιρίου Σερεπίσου, ἕνα ἅλλο ἱστορικό ἀπό πλευρᾶς ἀρχιτεκτονικῆς καί κατασκευῆς κτίριο, τό ὁποῖο μέ τήν Διαθήκη του, ἀφησε ὁ ἀείμνηστος Κ. Σερεπίσος στήν Βιβλίοθήκη ἤ στόν Δῆμο. Αὐτή τήν στιγμή δέν θά εἶχε κανένα πρόβλημα καί θά μποροῦσε νά ἀναπτυχθεῖ στό Μέγαρο αὐτό καί νά ἀναπτύξει καί πολλές δράσεις.

 

 

Ἔχω στήν διαθεσή μου τήν πρώτη ἔκδοση τῶν ἁπάντων τοῦ J. J. Rousseau στήν Γενεύη: Collection complete des Oeuvres de J. J,Rousseau 1782-1789. Genève, (published by Paul Moultou and du Peyron), 1782-1789, πρίν ἀπό 238 χρόνια,πού προέρχεται ἀπό τήν βιβλιοθήκη τοῦ πρώην δημάρχου Λευκάδος Άποστόλου Φατούρου, τήν ὁποία μοῦ ἐμπιστεύθηκε ὁ γιός του καί καλός μας φίλος, ἀείμνηστος καί αὑτός πλέον, Σταῦρος Φατοῦρος. Θεώρησα ὅτι ἔχει θέση στήν Δημόσια Βιβλιοθήκη, λόγω τῆς σπουδαιότητας τῆς ἐκδόσεως καί τῆς προελεύσεώς της. Πλήν ὅμως μοῦ εἶπαν ὅτι δέν εἶναι δυνατόν διότι δέν ὑπάρχει χῶρος. Ἔτσι θά ὁδεύσει σέ βιβλιοθήκη ἐκτός Λευκάδος.

Ἄρα άφοῦ δέν ἔγινε ἀποδεκτή ἡ τεράστια προσφορά τοῦ Σερεπίσου, ἡ βιβλιοθήκη ἔχει πρόβλημα χώρου, πού κάπου πρέπει νά βρεθεῖ. Ἴσως θά ἔπρεπε νά βρεθεῖ χῶρος γιά τήν Συλλογή τῶν Μεταβυζαντινῶν Εἱκόνων σέ κάποιο ἄλλο ἀξιόλογο κτίριο, ὥστε νά μπορέσει νά ἐπεκταθεῖ ἡ Βιβλιοθήκη στόν ἐπάνω ὄροφο. Θεωρῶ ὅτι ὑπάρχει χῶρος γιά τήν Συλλογή τῶν Μεταβυζαντινῶν Εἱκόνων. Θά ἀφήσω ὅμως νά τό σκεφθοῦν οἱ ἁρμόδιοι.

Ἐδῶ θά πρέπει νά άναφέρουμε ὅτι καί ἡ Χαραμόγλειος Βιβλιοθήκη, ἡ πρωτότυπη καί σημαντική γιά τήν Λευκάδα αὺτή Βιβλιοθήκη, στεγάζεται σέ ἓνα άμφιβόλου εὺσταθείας κτίριο. Καί αὺτή ἔχει πρόβλημα χώρου. Καί ὲδῶ θεωρῶ ὅτι ὑπάρχει θέμα μεταφορᾶς. Σέ συνδυασμό μέ τήν βιβλιοθήκη τοῦ Ν. Σβορώνου.

Τό κτίριο Αὶγιαλίδου, πού άνασκευάσθηκε πλήρως εἶναι ἕδρα τοῦ ἱστορικοϋ σωματείου τῆς Φιλαρμονικῆς.

Ἡ πατρική οὶκία τοῦ Ἄγγελου Σικελιανοῦ μετατράπηκε σέ μουσεῖο Ἄγγελου Σικελιανοῦ. Ἦταν καί αὺτό ἕνα κεφάλαιο πού εὐτυχῶς ἔκλεισε.

Ἡ οἰκία Ζαμπελίων, τό πιό ἱστορικό κτίριο τῆς Χώρας. Χρονολογεῖται ἀπό τό τέλος τοῦ 18ου αἰῶνα, εἶναι ἕνα ἔξοχο παράδειγμα τῆς λευκαδίτικης παραδοσιακῆς ἀρχιτεκτονικῆς μέ μοναδικές κατασκευαστικές λεπτομέρειες. Αὐτή τήν στιγμή ὰναπαλαιώνεται καί ἐλπίζουμε νά γίνει σεβαστή ἡ παραδοσιακή του μορφή καί νά μήν ἀλλοιωθεῖ.

Καί ακόμη εἶναι ἡ κατοικία δύο μεγάλων, πανελληνίου ἐμβελείας προσωπικοτήτων, τοῦ Ἰωάννη Ζαμπελίου (1787-1856), τοῦ θερμοῦ φιλικοῦ καί πρώτου δραματουργοῦ τῆς νεωτέρας Ἑλλάδας καί τοῦ γιοῦ του Σπυρίδωνα Ζαμπελίου (1813-1881), τοῦ μεγάλου ἱστορικοῦ πού πρῶτος ξεκίνησε τίς Βυζαντινές του μελέτες καί πρῶτος αὐτός καθόρισε τά τρία στάδια τῆς ἱστορίας τῆς Ἑλλάδας, τήν Ἀρχαία τήν Βυζαντινή καί τήν Νεωτέρα. Κάτι πού ἀπεδέχθηκε καί ὁ Παπαρρηγόπουλος καί ἔγραψε τό μνημειῶδες ἔργο του, τήν Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ ἔθνους.

Φυσικά θά ἀφιερωθεῖ σέ αὺτούς ὰλλά καί σέ ἄλλους σπουδαίους λευκαδίτες, πού εἶναι πάρα πολλοί καί τούς ἔχει φάει τό μαῦρο (τουριστικό) σκοτάδι. Στό ἱσόγειο σύμφωνα μέ τίς χρήσεις πού ὁρίσθηκαν ἀπό τό Δημοτικό Συμβούλιο κατά τήν παράδοση τῆς Μελέτης μποροῦν νά ὰναπτυχθοῦν χῶροι ὲκθεσιακοί καί ὁ κῆπος ἔχει προγραμματισθεῖ νά γίνει κῆπος ἀλλά καί χῶρος ἐκδηλώσεων μέ ὅλες τίς μηχανολογικές καί ψηφιακές δυνατότητες γιά τήν διενέργεια πολλῶν εἰδῶν ὲκδηλώσεων.

Μπορεῖ νά φιλοξενήσει περίπου 300 ἄτομα. Εἶναι δέ σέ σημεῖο πού ὑπάρχει ἀπόλυτη ἡσυχία, ὥστε νά μή ἐνοχλοῦνται οἱ ὅποιες ὲκδηλώσεις, ἀπό ἐξωτερικούς θορύβους. Ἐπίσης εἶχε προγραμματισθεῖ σέ αἴθουσα στό ἱσόγειο, Μουσεῖο τῆς Λευκαδίτικης ἀντισεισμικῆς κατασκευῆς.

Ὑπάρχει καί τό κτίριο Ὰφέρωφ τό ὁποῖο χρόνια τώρα εὐρίσκεται σέ χειμερία νάρκη. Εἶναι κρίμα νά παραμένει ἀναξιοποίητο. Στά πλαίσια ἑνός εύρύτερου σχεδιασμοῦ γιά τίς πολιτιστικές ἐγκαταστάσεις θά ἔπρεπε νά χρησιμοποιηθεῖ. Ἀνάγκες ὑπάρχουν πολλές.Ὑπάρχουν ὅμως καί πολλά ἄλλα κτίρια πού θά μποροῦσαν νά καταγραφοῦν καί νά ἀποτελέσουν ἕνα μεγάλο δίκτυο πολιτισμοῦ. Μιά μεγάλη καί ὰνεξερεύνητη πηγή ἐσόδων γιά τό νησί.

Κλείνω τή μικρή αὐτή ἀναφορά μέ τά Κτίρια Δικαστηρίων καί Γυμνασίου (1830), ἰδιοκτησίας σήμερα τοῦ Δημοσίου. Δύο ἱστορικά κτίρια πού συνδέθηκαν μέ τήν πνευματική ζωή τοῦ Νησιοῦ ἀπό τό 1836 καί μετά. Εἶναι ἐπίσης δύο ἐξαιρετικά δείγματα τῆς ὰντισεισμικῆς κατασκευῆς τῆς Χώρας. Ὁ σεισμός τοῦ 1825 ὁδήγησε τούς τοπικούς μαστόρους νά ἐνισχύσουν τό ποντελάρισμα καί νά τό ὀργανώσουν καλλίτερα, κάτι πού βλέπουμε παραστατικά στά δύο αύτά κτίρια. Δέν εἶναι λοιπόν κατανοητό, τά σημαντικά αὐτά κτίρια νά ἀφήνονται νά καταρρέουν ὅπως ἔγινε, κατά τραγικό τρόπο, μέ τόν Ἁγ. Σπυρίδωνα, ὃταν μάλιστα ὑπάρχουν τόσες ἀνάγκες.

Καί φυσικά θά πρέπει νά πῶ ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά ἔχουμε ὁλόκληρη πτέρυγα γιά τόν Λευκάδιο Χέρν, πού μεταξύ μας μπορεῖ γιά τούς Ίάπωνες νά εἶναι σημαντικός, μιά καί δέν ἔχουν φαίνεται κανέναν ἄλλον, γιά ἐμᾶς ὅμως δέν εἶναι τίποτε καί δέν καταλαβαίνω ὅλη αὺτή τήν φασαρία πού γίνεται γιά αὐτόν. Ἀποικία τῆς Ίαπωνίας εἴμαστε;

Παράλληλα δέ νά μήν ἔχουμε ἕνα τετραγωνικό μέτρο, οὔτε μιά ρίζα κισσό, γιά τόν πολύ – πολύ μεγάλο Ὰριστοτέλη Βαλαωρίτη. Έγώ προσωπικά ντρέπομαι βαθύτατα.

Θεωρῶ λοιπόν ὅτι τό κτίριο τοῦ Γυμνασίου, τό ὁποῖο συνδέθηκε μέ τήν παιδευτική ἱστορία τῆς Λευκάδας γενεές ὁλόκληρες καί πέρασαν ἀπό τά ἑδρανά του ὅλοι, μεταξύ αὐτῶν καί οἱ μεγάλοι τοῦ πνεύματος τοῦ νησιοῦ μας, πρέπει νά χρησιμοποιηθεῖ άνάλογα μέ τήν ὶστορία του. Κατά τήν ἄποψή μου στό κτίριο αὐτό πρέπει νά ὀργανωθεῖ Μουσεῖο Ὰριστοτέλη Βαλωρίτη. Καί δέν χρειάζονται πολλά πράγματα. Τό κτίριο εἶναι καλό, μόνο μιά συντήρηση θέλει. Ἐν ὄψει δέ καί τῶν ἑορτῶν γιά τά 200 χρόνια ἀπό τό 1821, εἶναι νομίζω ἐπιβεβλημένη ὑποχρέωσή μας.

Βέβαια άπέχουμε πολύ ἀπό τήν έποχή τοῦ 1925 πού ἡ Λευκάδα σύσσωμος μέ ἐπί κεφαλῆς τόν Σύλλογο Λευκαδίων Ἀθηνῶν καί Πειραιῶς αἰσθάνεται τήν ὑποχρέωση νά κατασκευάσει προτομή πρός τιμήν του, στόν Παραλιακό Ανθῶνα καί ἔκανε ἔρανο γιά αὐτό.

Τώρα βρισκόμαστε στήν ἐποχή τῶν βανδαλισμῶν. Δέν εἶναι μόνο ὁ Ἁγ. Σπυρίδων εἶναι καί ὁ Βαλαωρίτης, μή ποῦμε καί τήν τραγική κατάσταση πού εἶχε περιέλθει τό ἱστορικό κτίριο Ζαμπελίων πρίν άρχίσει νά ἀναπαλαιώνεται. Καί ὲκεῖ ὁδεύουν καί τά δύο κτίρια τῶν Δικαστηρίων καί τοῦ Γυμνασίου ὅπως καταδείχθηκε πρόσφατα καί στό πολύ ἐνδιαφέρον ἄρθρο τῆς παρούσας ὶστοσελίδας. Ἄρωμα Λευκάδας.

Τά Δικαστήρια τώρα. Στό ἱσόγειο εἶναι τά ἐξαιρετικῆς σημασία ΓΑΚ Λευκάδας. Θεωρῶ ὅτι ὅλο τό κτίριο πρέπει νά δοθεῖ στά ΓΑΚ, ὥστε νά έπεκταθοῦν καί στόν πρῶτο ὄροφο. Τά ΓΑΚ Λευκάδας εἶναι πολύ σημαντικά διότι παρά τούς σεισμούς διασώθηκαν καί ἔχουν πολύτιμες ὶστορικές μαρτυρίες, προσφέρουν δέ μιά τεράστια ὑπηρεσία στήν τοπική ἱστορική ἔρευνα, καί ὄχι μόνον. Τά Γενικά Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους ἔχουν τήν δυνατότητα άναπτύξεως σημαντικῶν δράσεων σέ συνδυασμό καί συνεργασία μέ άνάλογα ἱστορικά άρχεῖα τῆς Ἑλλαδας καί τοῦ Ἐξωτερικοῦ καί νά ἔχουν καί αὺτἀ ὅπως ὅλες οἱ πολιτιστικές δράσεις, πολλά ἔσοδα.

Τό θέμα δέν ἐξαντλεῖται μέ τά παραπάνω. Ἡ Λευκάδα διαθέτει γιά τό μέγεθός της ἀρκετούς χώρους κλειστούς καί ἀνοιχτούς. Ἀλλά γιά τήν ἀποτύπωση τοῦ ἱστορικοῦ της παρελθόντος δέν εἶναι ἀρκετοί. Καλόν εἶναι νά τό σκεφθοῦμε. Ἰδιαίτερα δέ τό Μουσεῖο Βαλαωρίτη.

Βεβαίως γιά τήν ὑλοποίηση τοῦ παραπάνω μεγάλου προγράμματος ζητοῦνται μορφωμένοι ἄνθρωποι. Ὑπάρχουν; Ἔχω τίς ἐλπίδες μου στήν νέα γενιά.

Διότι ἠ μεταδικτατορική ἀρχοντοχωριάτικη γενιά, ὑπῆρξε μιά χαμένη γενιά γιά τήν Ἑλλάδα.