Ἡ Λυγιά ὁ Ὁμηρικός Κύκλος καί ἡ Ζεύξη

Ὅρμος Δρεπάνου: Βλέπουμε τόν δίαυλο μέχρι τις ἁλυκές, πού συνεχιζόταν στήν ἀρχαιότητα μέχρι τό Καλλιγόνι  ὅπου καί ἡ Νήρικος.  Φαίνεται καί ἡ νησίδα Βαρδακόστα μέ τό μικρό φρούριο. Δεξιά βλέπουμε τόν Βολιό πού ἀπό ἐκεῖ μέχρι τήν οἰκία Κοκκαλιάρη ἔχουμε τον ἀρχαιότατο δρόμο, βυθισμένο σήμερα. Πίσω ἀπό τό Βολιό, ὁ λόφος  Ἁγ. Γεωργίου μέ τό ὁμώνυμο κάστρο, ὅπου τοποθετεῖται ἡ ὀμηρική  Νήρικος. Μέ μιά ματιά βλέπουμε τόν συσχετισμό τῶν δύο ἀκτῶν. (Φωτ.: Κ. Σκλαβενίτης).

 

Ἡ Λυγιά εἶναι ἡ παραλιακή ζώνη τῆς Κατούνας. Τόσο ἡ Κατούνα ὅσο καί ἡ Λυγιά, ὅπως ἔχει ἀναπτυχθεῖ πλέον, βρίσκονται σέ μεγάλη στρατηγική θέση σέ σχέση μέ τήν ἔναντι ἀκτή καί μέ τήν ἀρχαία εἴσοδο πρός τήν Λευκάδα. Καί αὐτό διότι εἶναι τό σημεῖο με τήν μεγαλύτερη ἐγγύτητα πρός τήν Στερεά. Ἡ παραλιακή αὐτή ζώνη περιλαμβανόταν στήν ἀρχαιότητα στά ὅρια τῆς ἀρχαίας πρωτεύουσας τοῦ νησοῦ τήν  Νήρικο, στόν Κοῦλμο. Οἱ δέ σχέσεις μέ τήν Στερεά ἦταν στήν ἀρχαιότητα πολύ μεγάλες, σέ σημεῖο πού ἡ Λευκάδα ὑπῆρξε τό 272 π.Χ. πρωτεύουσα τοῦ  Κοινοῦ τῶν Ἀκαρνανικῶν πόλεων  τῆς ἀνατολικῆς της  ἀκτῆς μέχρι καί  τήν κατάληψή της ἀπό τούς Ρωμαίους τό 197 π.Χ. Αὐτό δικαιολογεῖ καί τό μεγάλο θέατρο πού ἀνασκάπτεται τώρα στόν Κοῦλμο, μιά καί τά θέατρα στήν ἀρχαιότητα δέν ἦταν μόνο γιά θεατρικές παραστάσεις, ἀλλά καί γιά τίς συγκεντρώσεις τῶν ἐκπροσώπων τῶν ἐκκλησιῶν τοῦ κάθε Δήμου, τοῦ Κοινοῦ τῶν Ἀκαρνάνων στήν προκειμένη περίπτωση.

Θά πρέπει νά λάβουμε ὑπ΄ ὄψιν ὅτι τό Φρούριο τῆς Ἁγίας Μαύρας δέν ὑπῆρχε  οἱ  δρόμοι ἀπό αὐτό μέχρι τήν σημερινή Λευκάδα καί τό Κάστρο Τεκέ. Ἔτσι ἡ περιοχή αὐτή Λυγιάς –Καλλιγωνίου, ἦταν καί ἡ μόνη πού μποροῦσε να προσφέρει δυνατότητα ἐπικοινωνίας μέ τήν Στερεά. Κάτι πολύ σημαντικό γιά τό νησί γιά πολλούς λόγους. Ὡς γνωστό ἡ Λευκάδα ταυτίζεται κατά τόν Νταῖρπφελντ μέ τήν  Ὁμηρική Ἰθάκη. Ἐπίσης εἶναι γνωστόν ὅτι τό κράτος τοῦ Ὀδυσσέα ἦταν ἡ Ζάκυνθος, ἡ Κεφαλλονιά, ἡ σημερινή Ἰθάκη, ἡ Λευκάδα καί τμῆμα τῆς ἀκαρνανικῆς ἀκτῆς. (Εἰκ. 1).
Ὁπότε ὑπῆρχε ἀνάγκη ἐπικοινωνίας. Ἀκόμη, σύμφωνα με τό ἔπος, ὁ Λαέρτης πήγαινε τά ποίμνιά του νά βοσκήσουν στήν ἔναντι ἀκτή. Καί αὐτό γινόταν κατά τήν παράδοση ἀπό τόν μῶλο στήν Λυγιά (Μεταξύ οἰκίας Κοκκαλιάρη καί Βολιοῦ, Εἰκ. 2).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Στήν Εἰκ. 2 βλέπουμε τούς  δύο μώλους-δρόμους πού συνέδεαν τήν Λευκάδα μέ τήν Ἀκρνανία. Ὁ πρῶτος, ὁ ἀρχαιότερος, εἶναι μεταξύ οἰκίας Κοκκαλιάρη καί Βολιοῦ κατασκευασμένος ἀπό μεγάλους ὀγκολίθους. Εἶναι ἀκόμη ὀρατός, ὅταν ἡ θάλασσα εἶναι ἥρεμη. Στόν λόφο  Ἁγ. Γεωργίου, ὅπου καί τό κάστρο μέχρι τήν σήμερινή Πλαγιά, τοποθετεῖται ἡ Ὁμηρική Νήρικος, μπροστά δηλαδή στόν ὅρμο Δρεπάνου. Ἡ δέ μετέπειτα  Νήρικος τοποθετεῖται γιά 2.500 χρόνια στόν λόφο Κοῦλμος-Καλλιγόνι καί φθάνει μέχρι καί  τό λιμάνι τῆς Λυγιᾶς, δηλαδή ἀκριβῶς ἀπέναντι.

Οἱ  Κορίνθιοι πού ἦρθαν τόν 7ο π.Χ. αἰῶνα ἔφκιασαν ὥς φαίνεται καί μία δεύτερη σύνδεση μέ τήν ἔναντι ἀκτή. Ἀπό την ἀρχαία  Νήρικο, τήν στροφή καί τόν δρόμο πού πάει κάθετα πρός τήν θάλασσα, ὅπου καί ὁ ἐρειπωμένος καί ἀρχαιότατος Ναός τοῦ Ἁγίου Γεωργίου στό πέραμα μέχρι τήν ἀπένταντι ἀκτή στήν θέση Ρούγα. Ὁ προσδιορισμός πέραμα ὅπως φαίνεται δέν εἶναι τυχαῖος. Διασώζει τό σημεῖο  τοῦ  περάματος. Ἡ γέφυρα  αὐτή ἦταν λίθινη καί ἦταν ἡ μακρύτερη λίθινη γέφυρα τῆς ἀρχαιότητας (ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ, ΝΗΡΙΚΟΣ-ΛΕΥΚΑΣ-ΚΑΣΤΡΟ, Ἡ μακροβιότερη πρωτεύουσα τῆς Λευκάδας, Manuel Fiedler και Marcus Heinrich Hermanns).

Ἡ Λυγιά θά πρέπει νά ἦταν κατοικημένη κατά τήν ἀρχαιότητα σχεδόν ὅπως καί σήμερα. Αὐτό μαρτυροῦν τά πολλά εὑρήματα. Πίσω ἀκριβῶς ἀπό  τό σπίτι τοῦ Κοκκαλιάρη ἔχουν βρεθεῖ μεγάλης ἐκτάσεως οἰκοδομήματα πού πρέπει νά ἦταν λιμενικές ἐγκαταστάσεις. Ἀλλά καί παντοῦ ἔχουν βρεθεῖ κατά καιρούς πολλά καί σημαντικά ἀρχαιολογικά κατάλοιπα.

Καί εἶναι φυσικό. Μιά καί τό λιμάνι τῆς ἀρχαίας Νηρίκου πού ξεκινοῦσε ἀπό τον μῶλο στό Βολιό μέχρι τη Νήρικο (Καλλιγόνι) ἦταν ἕνα ἀπό τά μεγαλύτερα στον ἀρχαιότητα μέ χωρητικότητα 1000 περίπου πολεμικῶν πλοίων. Αὐτό τό γεγονός ἔπαιξε ρόλο γιά τούς Ρωμαίους ὅταν κατέκτησαν τήν Νήρικο-Λευκάδα, ὕστερα ἀπό σθεναρή ἀντίσταση τῆς πόλεως, νά μή τήν καταστρέψουν, ὅπως ἔκαναν πάντα σέ ὅσους τούς ἀντιστεκόταν, ἀλλά νά τήν διατηρήσουν καί νά τήν ἀναπτύξουν.

Γενικότερα ὁ χῶρος ἔχει στρατηγική σημασία και αὐτό φαίνεται ἀπό τά κάστρα πού ὑπάρχουν σέ ἕνα τόσο μικρό χῶρο. Ἀπό τήν Κατούνα μπορεῖ κανείς νά δεῖ ἀπό τήν Πρέβεζα μέχρι καί τήν θαλάσ­σια περιοχή τῆς Νικιάνας καί νοτιότερα. Στήν θέα αὐτή περιλαμβάνονται τά τρία κάστρα τῆς περιοχῆς, τό Φράγκικο φρούριο, τό φρούριο Τεκές καί τό κάστρο τοῦ Ἁγ. Γεωργίου ἀκριβῶς ἀπέναντι ἀπό τήν μεγάλη ράχη τῆς Κατούνας στήν ἀκαρνα­νική ἀκτή. Ἐκτός ἀπό τά μεγάλα κάστρα ὑπάρχουν ἀκόμη καί τά δύο μικρά κάστρα στόν δίαυλο: ἡ Βαρδακόστα ὅπου ὁ Αἰνείας φεύγοντας ἀπό τήν Τροία γιά τήν Ἰταλία περνῶντας ἀπό τήν Λευκάδα χτίζει τό μικρό αὐτό νησάκι – κάστρο μέ ἱερό πρός τιμήν τῆς Αἰνιάδος Ἀφροδίτης. Ὑπάρχει ἐπίσης, λίγο βορειότερα, καί τό μικρό κάστρο Ἀλέξανδρος.

 

Καί τώρα ἡ ζεύξη

Καλόν εἶναι νά ἀνατρέχουμε στά ἱστορικά δεδομένα γιά νά διδασκόμαστε. Οἱ προγονοί μας ἦταν καλύτεροι ἀπό ἐμᾶς ἀναμφίβολα. Καί αὐτό διότι μποροῦσαν να χρησιμοποιήσουν σωστά τό μυαλό τους ἔχοντας καλύτερη παιδεία ἀπό ἐμᾶς. Ἔτσι ἦταν μοναδικοί στήν ἀξιολόγηση τοῦ χώρου, στίς στρατηγικές δυνατότητές του καί στήν ἐκμετάλλευση τῶν πόρων πού προσφερόταν. Στήν προκειμένη λοιπόν περίπτωση εἶδαν ὅτι ἡ σύνδεση μέ τήν ἔναντι ἀκτή ἦταν ζωτικῆς σημασίας γιά τό νησί. Κάτι πού δέν ἔχει ἀλλάξει μέχρι σήμερα. Καί αὐτό ὀφείλουμε νά τό λάβουμε ὑπ’ ὅψιν. Ἡ σημερινή προκαταρκτική πρόταση για τήν ζεύξη δημιουργεῖ περισσότερα  προβλήματα ἀπό ὅσα λύνει. Ἐκτός τοῦ ὅτι πρέπει να παραβιασθοῦν διατάγματα προστασίας ἀρχαιολογικοῦ ἐνδιαφέροντος καί προστασίας τοῦ αὐλέμωνα, κινδυνεύει νά καταστρέψει τήν ἁλιευτική δραστηριότητα στόν χῶρο,  καί μάλιστα στήν περιοχή πού βρίσκεται σέ ἐξέλιξη αὐτή τήν στιγμή ἐπιδοτούμενο πρόγραμμα γιά τήν ἁλιεία. Καί φυσικά δέν παρέχει καμμιά ἀναπτυξιακή προοπτική στήν γενικότερη θεώρηση τοῦ χώρου.

Ἀντίθετα ἡ ἐναλλακτική πρόταση πού προωθεῖται (Εἰκ. 6) μέ  τήν  χάραξη νά ἀναπτύσσεται κατά μῆκος τῆς ἔναντι ἀκτῆς (Περατιᾶς-Πλαγιᾶς) καί νά εἰσέρχεται στήν Λευκάδα εἴτε ὑπογείως εἴτε μέ ἐπίγεια γέφυρα ἐγκάρσια στόν δίαυλο,  στό σήμεῖο πού θέλουμε, εἶναι ἡ σωστή.

Θά ἔλεγα ὅτι γιά ἕνα τόσο μεγάλο ἔργο θα ἔπρεπε ὄχι μόνο νά τεθεῖ ὑπό δημόσια διαβούλευση ἀλλά νά γίνει καί διαγωνισμός ἰδεῶν. Δέν μποροῦμε νά νομίζουμε ὅτι μποροῦμε νά παρακάμπτουμε τήν γνώμη τῶν πολιτῶν. Κανείς δέν ἔχει τήν ἀπόλυτη γνώση καί μέσα στούς πολίτες ὑπάρχουν πολλοί εἰδικευμενοι ἐπιστήμονες, ἀλλά καί ἡ διαίσθηση τῶν πολιτῶν πού παίζει σημαντικό ρόλο. Ἄς μή ξεχνᾶμε καί μερικούς κανόνες τῆς, ἀνεμικῆς ἔστω, δημοκρατίας μας.

Καί φυσικά συντάσσομαι καί ἐγώ μέ τήν πρόταση πού δημοσιεύθηκε μέ πρωτοβουλία τοῦ κ. Χρήστου Τσιλιγιάννη, καί μέ λεπτομερῆ σχέδια, ἀλλά καί ἀνάλυση τοῦ θέματος, μιά καί τήν ἴδια ἄποψη ἐξέφρασα καί ἐγώ ἀπό τό 2014, (εἰκ. 6). Διότι ἡ λύση εἶναι σωστή χωροταξικά, ἀναπτυξιακά, περιβαλλοντικά καί αἰσθητικά. Καί ἕνα τόσο μεγάλο ἔργο πού θά ἐπηρρεάσει τήν μελλοντική πρόοδο τοῦ νησιοῦ, πρέπει νά τό  ἐξετάσουμε ἀπό  ὅλες τίς διαστάσεις του. Καί χαίρομαι πού τόσοι πολλοί συμφωνοῦμε. Καί πρέπει νά συνεχίσουμε τήν προσπάθεια γιά νά γίνει τό σωστό γιά τήν Λευκάδα. Διότι αὐτό εἶναι τό ζητούμενο.

Μέ τήν λύση αὐτή δέν πειράζεται ὁ νομοθετημένος ἀρχαιολογικός χῶρος τοῦ φρουρίου, δέν καταστρέφεται ὁ αὐλέμωνας πού εἶναι ἤδη σέ καθεστώς προστασίας καί μένει ἀλώβητη ἡ ἁλιευτική διαδικασία, μιά οἰκονομική δραστηριότητα πού ἔχει ἀνάγκη ἡ Λευκάδα. Συγχρόνως ἀναπτύσσεται ἡ ἔναντι ἀκτή πού προσβλέπει γιά ὅλα στήν Λευκάδα, ἀποκαθιστώντας τούς ἱστορικούς δεσμούς τοῦ νησιοῦ μέ τήν Στερεά.

Μάλιστα δέν ὑπάρχει καί κανένα νομικό πρόβλημα, μιά και τά παράλια τῆς Στερεᾶς πρός τόν αὐλέμωνα ἀνήκουν μέ δικαστική ἀπόφαση στήν Λευκάδα, βάσει δικαίου ἐπί Ἀγγλοκαρατίας (Π. Ροντογιάννης, Οι Πρωτεύουσες της Λευκάδος, Αθήνα 1988,  Επετηρίς  Ζ΄ Εταιρείας  Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 1998, σελ. 201).

 

Ἕνα δεύτερο ἐπίπεδο πού πρέπει νά σκεφθοῦμε βλέποντας τό τοπίο, εἶναι ὅτι ἐκφορτίζονται κυκλοφοριακά οἱ δρόμοι ἀπό Τεκέ μέχρι Φρούριο καί ὁ δρόμος τοῦ Κάστρου πού μαζί μέ τόν δρόμο τῆς Γύρας θα ἀποτελέσουν ἕνα τεράστιο δίκτυο πεζοδρόμων-ποδηλατοδρόμων μέσα σέ ἕνα θαλάσσιο αἰσθητικά ἀνυπέρβλητο περιβάλλον (Εἰκ. 7). Εἰδικά γιά τούς κατοίκους τῆς πόλεως πού θά ξαναθυμηθοῦν τίς βόλτες στόν δρόμο τοῦ Κάστρου γιά νά χαροῦν τά ὑπέροχα ἡλιοβασιλέματα.

Καί ἐάν προσθέσουμε καί τόν μεγάλο, ἀναξιοποίητο μέχρι στιγμῆς, πεζόδρομο πού ξεκινάει ἀπό τό Λιμάνι τῆς Λυγιᾶς καί παραλιακά  φτάνει μέσω τῶν Ἁλυκῶν σχεδόν μέχρι τό Καλλιγόνι, ἡ Λευκάδα θά μποροῦσε νά καυχηθεῖ γιά τούς μεγαλύτερους ἴσως θαλάσσιους περιπάτους.

Στήν ἐπιλογή λοιπόν τῆς χαράξεως τῆς Ζεύξεως πρέπει νά συνεκτιμηθοῦν ὅλα τά παραπάνω ἐπί μέρους δεδομένα. Καί ἡ προϊστορία τοῦ χώρου τῆς Λυγιᾶς μᾶς δείχνει τόν δρόμο.