Ἡ Ἀναστήλωση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στήν Κατούνα Λευκάδας

Ὑπό π. Βασιλείου Κακλαμάνη, ἱερέως Κατούνας

καί Χ. Παπαδάτου – Γιαννοπούλου, Ἀρχιτέκτονος

Τό παρακάτω κείμενο  εἶναι εἰσηγήσεις στά πλαίσια τοῦ Συνεδρίου: «Προστασία τῆς Ἀρχιτεκτονικῆς καί Πολιτιστικῆς Ταυτότητας τῆς Λευκάδας» πού ὀργανώθηκε  ἀπό τήν Νομαρχιακή Αὐτοδιοίκηση Λευκάδος, στίς  16 καί  17 Μαρτίου  τοῦ 2006.

Α΄ Μέρος

Εἰσαγωγή στό θέμα ὑπό κ. Χ. Παπαδάτου – Γιαννοπούλο, ἀρχιτέκτονος.

 

Κυρίες καί Κύριοι

Θά ἀναφερθοῦμε σέ ἕνα  πάρα πολύ σημαντικό θέμα. Πρόκειται γιά τήν ἀποκατάσταση τοῦ Ιεροῦ Ναοῦ Τῆς Κοιμήσεως Τῆς Θεοτόκου στήν Κατούνα. Σέ μιά ἐξαιρετικά ἐξειδικευμένη διαδικασία πού ὁλοκληρώθηκε μέ ἐπιτυχία.

Ἡ παρουσίαση στό Συνέδριο αὐτό, κρίθηκε ὡς ἰδιαίτερα σημαντική, διότι, ὕστερα ἀπό τόν σεισμό τοῦ 2003, εἷναι ὁ πρῶτος ναός πού ἀποκαθίσταται καί ἀποδίδεται στήν λατρεία. Οἱ ἐργασίες ἀποκαταστάσεως ἄρχισαν ἀμέσως μετά τόν σεισμό. Ἀπό τήν πλευρά μου εἶχα τήν μεγάλη χαρά νά ἀσχοληθῶ μέ τόν Ναό τοῦ χωριοῦ μας. Ὁ βασικός ὅμως λόγος τῆς παρουσιάσεως αὐτῆς εἶναι καί ἕνας ἄλλος. Γιά νά τιμήσω ἕναν ἄνθρωπο, τόν ἱερέα τῆς Κατούνας π. Βασίλειο Κακλαμάνη, ὁ ὀποῖος ἀποδείχθηκε ἕνας πολύτιμος ἐπιβλέπων τῶν ἐργασιῶν ἀλλά καί καί μέ μεγάλο ζῆλο ὑπεισῆλθε στίς ἐξειδικευμένες ἐργασίες τῆς ἀποκαταστάσεως τοῦ μνημείου, καλλίτερα ἀπό πολλούς εἰδικούς στόν τομέα αὐτό  καί ἐκτός τῶν ἄλλων ἐργάσθηκε  στίς οἰκοδομικές ἐργασίες ὅπως καί οἱ ἄλλοι τεχνίτες. Καί φυσικά ἔφερε εἰς πέρας καί τίς γραφειοκρατικές πολυπλοκότητες

Δύο λόγια γά τήν ταυτότητα τοῦ ναοῦ. Ἀπό συμβόλαιο τοῦ 1856, βλέπουμε ότι προϋπῆρχε ἡ ἐκκλησία καί ὅτι τήν ἐποχή ἐκείνη διάφοροι τεχνίτες ἀναλαμβάνουν νά τήν ἐπεκτείνουν καί νά τήν μεγαλώσουν. Ἄρα ἡ ἐκκλησία ὑπάρχει  ἀπό τά μέσα τοῦ 19ου αἰῶνα, ἴσως δέ καί παλαιότερα. Εἶναι μιά δίκλιτη βασιλική, ἡ ὁποία σέ πολλές λεπτομέρειες ἔχει σάν πρότυπο τίς κεντρικές ἐκκλησίες τῆς Χώρας καί κατά γραπτές μαρτυρίες τόν Ἁγ. Σπυρίδωνα. Τά σημαντικά χαρακτηριστικά της:

Πρῶτον ἔχει ἕνα ἀναγεννησιακό καμπαναριό πού εἶναι τό μοναδικό στήν Λευκάδα. Τό βλέπετε ὅπως ἦταν παλιά καί ὅπως ἀναστηλώθηκε τό 1993 καί τό ὁποῖο ἀπήτησε πάρα πολύ καί προσεκτική ἐργασία. Καί ἄντεξε στόν σεισμό τοῦ 2003. Ὁ ἀναγεννησιακός χαρακτήρας τοῦ καμπαναριοῦ δέν φαίνεται μόνο ἀπό τήν μορφή του ἀλλά καί ἀπό τό ὅτι τοποθετεῖται σέ κάποια ἀπόσταση ἀπό τήν κυρίως ἐκκλησία, (εἰκ.: 2). Δέν εἶναι δηλαδή ἐνσωματωμένο στήν ἐκκλησία ἤ στήν εἴσοδο τοῦ περιβόλου, ὅπως συνήθως σέ ἄλλες περιπτώσεις ἀλλά καί στήν περίπτωση τοῦ ἄλλου Ναοῦ τοῦ χωριοῦ τοῦ Ἁγ. Βαρβάρου, (εἰκ.: 3).

 

 

 

 

Τό δεύτερο χαρακτηριστικό τοῦ ναοῦ πού ἀξίζει νά ἀναφέρουμε, εἶναι ἡ ξύλινη ὀροφή τοῦ ναοῦ, ἡ ὁποία διαμορφώνεται ἐσωτερικά μέ τρία ἠμιθόλια, στήν οὐσία μέ τρεῖς  οὐρανίες πού στηρίζονται πάνω στίς κολόνες τοῦ  ποντελαρίσματος. Ἡ οὐρανία εἶναι ὡς γνωστόν  ἡ κοιλότητα μέσα στήν στέγη, ἡ ὁποία εἶναι πάνω ἀπό τήν κυρία πύλη, καί συμβολίζει τόν οὐρανό καί τήν ἀνάταση σέ αὐτόν. Στήν προκειμένη περίπτωση ἔχουμε  μιά ξύλινη κατασκευή πρωτότυπη καί καταπληκτική καί εἶναι θά ἔλεγα μοναδική σέ ὅλη τήν Λευκάδα.

Στήν ἑπόμενη εἰκόνα (εἰκ.: 5.)  εἶναι οἱ τρεῖς οὐρανίες, δηλαδή αὐτές οἱ ἐξαιρετικά ἐνδιαφέρουσες ξύλινες κατασκευές μέ ἕνα μπλέ χρῶμα πού παραπέμπει στό γαλάζιο τοῦ οὐρανοῦ καί διατάσσονται κατά μήκος του κλίτους. Ἡ μία οὐρανία  εἶναι ἐπάνω ἀπό τό τέμπλο καί ἔχουμε ἄλλες δύο οὐρανίες ἐν συνεχεία. Ἡ μεσαία εἶναι κάπως μεγαλύτερη. Ἡ κατασκευή τους ἀποτελείται ἀπό  ὀκτώ (8) κάθε φορά σφαιρικά τραπέζια, τά ὁποία συγκλίνουν στήν κορυφή σέ ὀκταεδρικό δίσκο. Τά σφαιρικά τραπέζια, στερεώνονται σέ καμπύλες νευρώσεις (εἰκ.:,6) κατασκευάζονται ἐπίσης ἀπό καμπύλες σανίδες ὁριζόντια διατεταγμένες.

 

 

 

 

Ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικό τοῦ Ναοῦ εἶναι τό νεοκλασικό τέμπλο (εἰκ.: 7.), τῆς ἐκκλησίας, πού ἀντι­πετωπίσθηκε ὅπως τά τέμπλα σημαντικῶν ἐκκλησιῶν τῆς Χώρας. Εἶναι ἔργο τοῦ Ἰωάννη Βρεττοῦ, τοῦ τελευταίου τῶν ἀξιολόγων ξυλογλυπτῶν τῆς Λευκάδας καί ἔγινε τό 1930. Τό παλιό τέμπλο εἶχε καεῖ τό 1927. Ὁ Ἰωάννης Βρεττός ἦταν μαθητής τοῦ Εὐστάθιου Προσαλέντη τοῦ γνωστοῦ ξυλογλύ­πτη καί γιοῦ τοῦ Πάνου Προσαλέντη, πού εἰσήγαγε τά νεοκλασικά τέμπλα στήν Λευκάδα.Ἀξιοπρόσεκτη ἐπίση εἶναι ἡ διαμόρφωση τοῦ ἐσωτερικοῦ ποντελαρίσματος (εἰκ.: 11), πού βλέπουμε παρακάτω. Οἱ κολόνες εἶναι ὀκταγωνικῆς διατομῆς καί ἀκολουθοῦν στήν περίπτωση αὐτή τήν μορφή τῶν οὐρανιῶν.

Ὁ Ναός στήν ἐσωτερική του διασκόσμιση ἔχει ἐξαιρετικές ξυλόγλυπτες κατασκευές ὅπως τά στασίδια, ὁ ἐπισκοπικός θρόνος, τά προσκυνητάρια, ὁ γυναικωνίτης κ. ἄ. (εἰκ.: 8, 9). Ὁ κατασκευές, αὐτές, μετακινήθηκαν  ὅλες, κατά τίς ἐργασίες ἀποκαταστάσεως τοῦ Ναοῦ, γιά τήν στερέωση τῶν τοίχων μέσω ἐνεμάτων, μετά συντηρήθηκαν καί ἐπανατοποθετήθηκαν.

 

 

 

 

Σχεδιαστική ἀποτύπωση τοῦ Ναοῦ.

Ὁ Ναός εἶναι δίρριχτη βασιλική. Εἶναι χτισμένoς ἀπό λιθοδομή μέ ξύλινη δίρριχτη στέγη. Οἱ ἐξωτε­ερικοί τοίχοι πλάτους 0.60 μ.πού ἀπομειώννται στήν στέψη τους, εἶναι κατασκευασμένοι ἀπό ἀργολι­θο­δομή ἐκτός τῆς ἀνατολικῆς πλευρᾶς, ὅπου ἐξωτερικά ὑπάρχουν πελεκητές πέ­τρες καί ἐσωτερικά ἀργολιθοδομή.  Οἱ πελεκητές πέτρες τῆς ἀνατολικῆς πλευρᾶς ἐπεκτείνονται καί σέ τμῆμα τῆς νότι­ας πλευρᾶς πού συνέχεται μέ τόν νάρθηκα. Ὁ Ναός εἶνα μονόκλιτος μέ διαστάσεις διαστάσεις 8.90μ. πλάτος Χ 21.00μ. μῆκος, χωρίς τήν κόγχη τοῦ ἱεροῦ καί 22.03 μαζί μέ τό ἱερό. Τό ὕψος του μέχρι τόν καβαλάρη φθάνει τά 8.23 μ. Χωρίζεται σέ τρία μέρη: τό Ἱερό μέ τήν ἱερά πρόθεση, τόν κυρίως Ναό καί τόν Νάρθηκα μέ τόν χῶρο τοῦ γυναικωνίτη.

Ὁ Ναός εἶναι ὑποστηλωμένος (ποντελαρισμένος) κατά τά τοπικά εἰωθότα. Τό πον­τε­­λάρισμα ὅμως στήν προκειμένη περίπτωση ἔχει σχέση μέ τήν στήριξη τῆς ὀρο­φῆς καί μέ τήν ὑποστήριξη τῶν τοίχων μιά καί ἔχουμε ἕνα οἰκοδόμημα στενό καί ἐπί­μηκες.

Ἔτσι ἔχουμε ἕξ ὑποστηλώματα κατά μῆκος καί ἐν ἐπαφῆ μέ τούς ἐπιμήκεις τοί­χους. Δύο ἀκόμη συμπληρώνουν τόν δυτικό τοῖχο. Ἐσωτερικά ὑπάρχουν ἕξ ὑπο­στη­­­λώ­ματα παράλληλα μέ τούς μα­κρεῖς τοίχους,τά ὁποῖα βοηθοῦν ὄχι ἁπλά τήν στήριξη τῆς στέγης ἀλλά καί τήν διαμόρφωσή τοῦ ἐσωτερικοῦ τῆς στέγης σέ τρεῖς ξύλινους τρούλους- οὐρανίες ἐν εἴδει ἠμιθολίων. Οἱ ἕξι αὐτοί κίονες, ἔχουν κάποια ἀπόσταση ἀπό τούς ἐξωτερικούς τοίχους, ὅμως δέν συνιστοῦν διαμόρφωση κλίτους, ἀλλά δροῦν στατικά γιά τήν ὑποστήριξη τῆς στέγης (ποντελάρισμα).

Οἱ τροῦλοι – οὐρανίες διαμορφώνονται ἀπό ὀκτώ κοῖλα τραπέζια, τά ὁποῖα ἑνώ­νονται στήν κορυφή σέ ἕνα ὀκταγωνικό συνδετικό ξύλινο στοιχεῖο. Τά ξύλινα ὑπο­στηλώ­ματα ἔχουν ὀκταγωνική διατομή, μέ ἐπίστεψη ξυλίνων κιονοκράνων ὀκτα­γωνικῆς μορφῆς καί στηρίζονται σέ λίθινη ἐπίσης ὀκταγωνικῆς μορφῆς βάση (πεντεστάλι). Ἡ δέ διατομή τῶν ὑποστηλωμάτων σμικρύνεται καθ’ ὕψος.

Τό θύρωμα τῆς κεντρικῆς εἰσόδου διαμορφώνεται μέ μπαρόκ στοιχεῖα, κατά μίμηση  κυρίως τοῦ Ἁγ. Σπυρίδωνος στήν Χώρα, καί τά παράθυρα ἐπίσης διαμορφώνονται μέ καλαίσθητες σιδεριές.

 

Στά  παρακάτω  σχέδια τομῶν  καί ὄψεων διακρίνονται οἱ ρωγμές, οἱ πιό ἐμφανεῖς, πού προκλήθ­ηκαν ἀπό τόν σεισμό τοῦ 2003  ἀλλά καί ἀπό παλαιότερους.  Οἱ  τριχοειδεῖς ρωγμές δέν φαίνονται στά σχέδια ἀλλά ἦταν πάρα πολλές. (εἰκ.: 12, 13).

 

 

 

Χαρακτηριστικές μορφολογικές λεπτομέρειες  τοῦ Ναοῦ

 

 

 

 

Σέ σύγκριση μέ τόν καταστρεπτικό σεισμό πού ἔγινε, οἱ ζημίες πού προκλήθηκαν ἦταν ἐλάχιστες. Πολλές ἀπό αὐτές προϋπῆρχαν. Αὐτό δείχνει τήν καλή κατασκευή τοῦ Ναοῦ καί τήν ἄριστη θεμε­λίωσή του.

Κυρίες καί κύριοι, ἐγώ δέν θά πῶ τίποτε ἄλλο. Εἶναι ἔνας σημαντικός ναός μέ πρωτοποριακές κατά­σκευές μέ ἐκπληκτική κατασκευή στέγης.  Γιά τήν ἀποκατάσταση τοῦ Ναοῦ   αὐτό ἀκολούθηθηκε ἡ νόμιμη διαδικασία:  Ἀποτύπωση, Μελέτη ἀποκαταστάσεως,  Ἔγκριση ἀπό τήν Ἐφορεία Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων, Ἔκδοση Οἰκοδομικῆ Ἀδείας, Δανειοδότηση καί τέλος Κατασκευή. Καί γιά αὐτό  παρουσιάζουμε  τό ἔργο, ὅταν πολλοί ναοί στήν πόλη μέσα, σταμάτησαν τίς διαδικασίες ἀναστηλώσεώς τους ἀπό ἐπεμβάσεις ἀπαράδεκτες.  Ἐδῶ συνεργαστήκανε μαζί πολλοί άνθρωποι μηχανικοί, τεχνίτες καί θα λέγαμε ὁ ἱδιοκτήτης γιατί ἕνα οικοδόμημα ἔχει τρεῖς ὁμάδες ἀνθρώπων πού ἐργάζονται, γιά τήν κατασκευή του. Εἶναι οἱ μηχα­νικοί, οἱ ἰδιοκτήτες, ἐν προκειμένω τό ἐκκλησιαστικό συμβούλιο καί ὁ πρόεδρός του ἱερέας π. Βασί­λειος,  καί οἱ τεχνίτες. Αὐτό τό τρίπτυχο ὑλοποιεῖ τίς ἐργασίες.

Ὁ ναός  ἔγινε. Καί αὐτό γιατί ὅλοι ἐργάσθηκαν σοβαρά. Κυρίως ὅμως ὁ ἰδιοκτήτης, ἀς μοῦ ἐπιτραπεῖ ἡ ἔκφραση. Διότι πράγματι δέν θά γινόταν τό μεγάλο αὐτό ἔργο, ἄν δέν ὑπῆρχε ὁ πατήρ Βασίλειος Κακλαμάνης, ὁ ἄνθρωπος πού ἦταν ἡ ψυχή τῆς ἀναστηλώσεως τοῦ ναοῦ, ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος προσέγγισε μέ τεχνική  ἀρτιότητα τίς κατασκευαστικές ἰδιαιτερότητες, καλλίτερα καί ἀπό μηχανι­κούς καί καλλίτερα καί ἀπό τεχνίτες.

Γιά αὐτό τόν παρακάλεσα νά έρθει ὁ ἴδιος νά σᾶς παρουσιάσει τήν ὅλη διαδικασία τῆς ἀποκατα­στά­σεωςμέσα ἀπό τήν πορεία τῶν ἐργασιών ἀλλά καί τούς ἀριθμούς.

Εὐχαριστῶ πολύ.

 

 

Β΄ Μέρος

Ανάλυση  εργασιών αποκατάστασης υπό πατρός Βασιλείου Κακλαμάνη,  εφημερίου Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Κατούνας Λευκάδας.

Αιδεσιμότατοι, κύριε Νομάρχα, κύριοι Αντιδήμαρχοι, κύριοι Σύνεδροι, κυρίες καί κύριοι, ευχαριστώ καταρχάς για την πρόσκληση για τη συμμετοχή μου στο Συνέδριο. Επειδή από τον οποιοδήποτε σχεδιασμό ή μελέτη, μέχρι το μυστρί καί το αλφάδι του μάστορα ή του συντηρητή «χάσμα μέγα εστήρικται», επειδή παρακολούθησα από κοντά καί με τη χάρη του Θεού βοήθησα καί εγώ όσο μπορούσα στο έργο της αναστήλωσης του Ιερού Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Κατούνα, είναι για μένα τιμή καί χαρά να παρουσιάσω αυτήν ακριβώς την πορεία των εργασιών, καθώς καί όλων όσων στοιχείων θαυμάσαμε που αφορούν την αρχιτεκτονική καί την ασφάλεια της κατασκευής του μνημείου για τους πιστούς.

Ο σημερινός Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στην Κατούνα στη μορφή που είναι σήμερα, έχει ανακαίνιστεί το 1857, προϋπήρχε παλαιότερος ναός από τα μέσα του 1700 τον οποίο ύψωσαν καί επέκτειναν, φαίνεται η λεπτομέρεια που έχουμε κυκλώσει με το στυλό ακριβώς κάτω από τον κύκλο, φαίνεται το παλαιό παραθυράκι με πέτρινα στοιχεία από κάτω το οποίο υπήρχε καί φαίνεται καί ο αρμός που συνεχίστηκε καθ’ ύψος η τοιχοποιία της εκκλησίας. Εις το επόμενο θέμα φαίνεται αυτό στη μεγαλύτερη όψη εκεί στην είσοδο φαίνεται ακριβώς η οριζόντια αυτή σύνδεση του φέροντος οργανισμού που επεκτάθηκε προς τα επάνω.

Ο Ιερός Ναός είναι χτισμένος στα θεμέλια παλαιότερου ναού, όπως είπαμε, καί είναι θεμελιωμένος σε βράχο μεγάλης αντοχής καί υψηλής σκληρότητας, (όσα καλέμια επιχείρησαν να κάνουν κάποιες διανοίξεις πολύ καταπονήθηκαν). Ο Ιερός Ναός κάηκε ολοσχερώς περί το έτος 1923 καί μέσα σε χρονικό διάστημα ολίγων μηνών αναστηλώνεται από την αγάπη του λαού καί αποκαθίσταται.

Οι αλλεπάλληλοι σεισμοί του παρελθόντος δεν έφεραν ποτέ καταστροφικά αποτελέσματα στον Ιερό Ναό παρά μόνο κάποιες ρωγμές στην τοιχοποιία. Με το σεισμό του 1948 παρατηρήθηκαν λεπτές ρωγμές στην τοιχοποιία (γιατί καθώς ασβεστώνονταν οι πλευρά του τοίχου, έσπαζε ο ασβέστης καί φαινόταν η παλιά προϋπάρχουσα ρωγμή), λεπτές ρωγμές στις γωνίες, στα γωνιόκρανα καί μεταξύ των ανοιγμάτων των παραθύρων. Το δυτικό αέτωμα παρουσίασε διασάλευση, ενώ το ανατολικό που ήταν με πελεκητή πέτρα κατέρρευσε τότε. Αυτό συνέβη επειδή οι τεγίδες της σκεπής ήταν χτισμένες μέσα στα αετώματα, οπότε όλο το φορτίο της σκεπής κατά την ταλάντευση του σεισμού, έπαιξε ρόλο κριού καί σφυροκόπησε τα αετώματα.

Η αναστήλωση του όμως τότε έγινε με προχειρότητα. Τα στοιχεία της στέψης του δηλαδή, καί η οπή του εξαερισμού της σκεπής έγιναν με κεραμότουβλα, κεραμίδια καί λάσπη, ενώ πάλι αυτή τη φορά οι τεγίδες χτίστηκαν μέσα, σχεδόν σε όλο το πλάτος του αετώματος. Αυτό φάνηκε τώρα με τον πρόσφατο σεισμό του 2003 που συνέβη το ίδιο αποτέλεσμα. Δηλαδή το μεν δυτικό αέτωμα που ήταν από σοβατισμένη αργολιθοδομή ακανόνιστης πέτρας να διασαλευτεί καί να αποκλίνει από την κατακόρυφο, το δε ανατολικό ήταν χειρότερα καί σχεδόν ετοιμόρροπο. Συγχρόνως παρατηρήθηκε από την ίδια αιτία μετακίνηση των λίθινων στοιχείων των εμπρός γωνιοκράνων.

Λίγες ημέρες μετά το σεισμό, στις 28 Αυγούστου του 2003, έγινε από το ΤΑΣ Λευκάδος η αυτοψία καί από την 8^η ΕΒΑ Ιωαννίνων η καταγραφή καί η αποτύπωση των ρηγματώσεων στα αρχιτεκτονικά σχέδια του Ιερού Ναού καί φωτογραφήθηκε η μετασεισμική κατάσταση του. Το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο υπέβαλε προς την 8^η ΕΒΑ Ιωαννίνων:

1) Πλήρη σειρά αρχιτεκτονικών σχεδίων καθώς καί την τεχνική μελέτη για την αποκατάσταση των Ιερών Ναών Κοιμήσεως Θεοτόκου καί Αγίου Βαρβάρου Κατούνας από την αρχιτέκτονα – μηχανικό Χαρά Γιαννοπούλου – Παπαδάτου,

2) Την τεχνική μελέτη ειδικού τεχνίτου πέτρας για την αποκατάσταση των λίθινων στοιχείων του Ιερού Ναού που απαιτούνταν απ’ την Υπηρεσία της 8^ης Ε.Β.Α. Ιωαννίνων, απ’ τον κ. Δημήτριο Γιαννάκη,

3) Την τεχνική πρόταση επισκευής, ενίσχυσης του φέροντα οργανισμού του Ιερού Ναού της εταιρίας ΕΚΑΤ ΕΤΑΝ ΑΤΕ.

Παράλληλα με την ως άνω διαδικασία το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο υπέβαλε επίσης σχετικά δικαίολογητικά για επιπλέον μελέτη της πολιτικού μηχανικού κ. Μαριάννας Καρφάκη προκειμένου για την έγκριση σεισμοδανείου για την αποκατάσταση του Ιερού Ναού. Η 8^η ΕΒΑ Ιωαννίνων ενέκρινε τις ανωτέρω μελέτες καί με την με αριθμό 3904/23-7-2004 απόφασή της, ενώ το ΤΑΣ, ύστερα από αρκετή χρονική καθυστέρηση, ενέκρινε το σεισμοδάνειο. Μετά από πολλές καί επίπονες διαδικασίες (διαγωνισμοί, προσφορές), το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο αποφάσισε την ανάθεση του έργου της αποκατάστασης στην ανάδοχο εταιρεία ΕΚΑΤ ΕΤΑΝ ΑΤΕ (Αυγής 53 Κηφισιά), ειδικευμένη σε αναστηλώσεις καί αποκαταστάσεις Ιερών Ναών καί εκκλησιαστικών κτιρίων σε όλη την Ελλάδα.

Στη συνέχεια τηρήθηκε με ακρίβεια η πορεία των εργασιών αποκατάστασης, που αναφερόταν στις συγκεκριμένες σχετικές μελέτες. Έτσι για το ανατολικό αέτωμα του Ιερού Ναού (άνωθεν του Ιερού Βήματος) που είναι με πελεκητές πέτρες έγιναν οι εξής εργασίες:

Τοποθετήθηκαν μεταλλικές σκαλωσιές με μεγάλη καί άκαμπτη επιφάνεια. Έγινε περίδεση εξωτερικά για την αποφυγή της πτώσης του αετώματος, ένεκα της μεγάλης απόκλισης του. Αριθμήθηκαν μία προς μία οι πελεκητές πέτρες καί κάθε σειρά με διαφορετικό χρώμα. Αφαιρέθηκαν οι κέραμοι της σκεπής τοπικά. Έγινε προσεκτικά η αφαίρεση των πελεκητών πετρών  καί η τοποθέτησή τους πάνω στη σκαλωσιά με τη σειρά που ήταν τοποθετημένες. Επανατοποθετήθηκαν οι πελεκητές πέτρες με την προβλεπόμενη κονία. Στη θέση της στρόγγυλης οπής εξαερισμού της σκεπής, τοποθετήθηκαν πέτρινα τόξα όπως καί παλαιότερα προϋπήρχαν. Η καλαίσθητη παλαιά σφυρήλατη σιδεριά συντηρήθηκε καί επανατοποθετήθηκε. Η στέψη του έγινε με ισόπαχες πλάκες σύμφωνα με τις υπάρχουσες αρχιτεκτονικές διαμορφώσεις. Κατά την επανακατασκευή της σκεπής, κανένα ξύλο δεν ακούμπησε στο σώμα του αετώματος, ενώ η άνω επιφάνειά του υγρομονώθηκε διακριτικά με μεμβράνη.

Η ίδια διαδικασία καί προεργασία τηρήθηκε καί για τα  γωνιόκρανα. Αριθμήθηκαν καί προσδιορί­σθη­καν τα λίθινα μέρη τους. Λύθηκαν προσεκτικά, απομακρύνθηκαν τα κονιορτοποιημένα σαθρά υλικά, στα σημεία του τοίχου καί των αρμών. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε η κατάλληλη κονία καί επανατοποθετήθηκαν τα λίθινα μέρη τους με την ορθή ζύγιση.

ΟΙ ΤΣΙΜΕΝΤΕΝΕΣΕΙΣ

Το επόμενο βήμα στη συνέχεια ήταν  οι εργασίες ενίσχυσης του φέροντος οργανισμού του Ιερού Ναού των οποίων η πορεία είχε ως εξής:

1) Καθαιρέθηκαν οι παλαιοί σοβάδες από όλη την επιφάνεια της τοιχοποιίας με επιμελημένο, βαθύ καθαρισμό των αρμών καί των πετρών, σε βάθος που ποίκιλε από 5 μέχρι 7 πόντους, σεβόμενοι τα σφηνώματα που υπήρχαν από θραυσμένα κεραμίδια ή άλλα υλικά.

• Τοποθετήθηκαν συνολικά 22 λίθινα κλειδιά συρραφής στις θέσεις που παρατηρήθηκαν ρήγματα επί της τοιχοποιίας. Σε προηγούμενη φωτογραφία υπήρχαν οι φωλεές στο ρήγμα που υπήρχε, μέσα στις φωλεές τοποθετούνταν πέτρες για να συρράψουν την κάθετη διάταξη αυτής της ρωγμής με το ίδιο το υλικό που έγινε στη συνέχεια το αρμολόγημα.
• Εγινε επιμελημένα δια χειρός βαθύ αρμολόγημα με κονία προβλεπόμενης σύνθεσης από την 8^η Ε.Β.Α. Ιωαννίνων, που λειτούργησε αφενός μεν ως σφραγιστικό υλικό για την εφαρμογή των ενεμάτων μέσα – έξω του ναού καί αφετέρου για την ενίσχυση των μηχανικών χαρακτηριστικών της υπάρχουσας λιθοδομής. Η σύνθεση του μείγματος για το αρμολόγημα, ελήφθη με βάση τις δύο προτεινόμενες εναλλακτικές που μας είχαν παραδοθεί (με βάση τη λεπτή ποταμίσια άμμο, τη λευκή άμμο σπαστήρος, τη λευκή μηλαϊκή γη ή λευκή ποζολάνα, την υδράσβεστο, το λευκό τσιμέντο σε πολύ μικρή ποσοστιαία ποσότητα καί το νερό). Το βάθος του αρμολογήματος όπως είπαμε κυμαινόταν μεταξύ 5 καί 7 εκατοστών.
• Ακολούθησε συγχρόνως η διαδικασία εφαρμογής της τεχνικής των τσιμεντενέσεων ή απλά των ενεμάτων, σε όλη την περιμετρική τοιχοποιία μέσα – έξω από τη στάθμη του δαπέδου μέχρι τη στέψη των τοιχείων. Πιο αναλυτικά έγιναν τα εξής:

Εγιναν διατρήσεις διαφορετικού βάθους σε όλη την επιφάνεια της λιθοδομής, μέσα – έξω καί τοποθετήθηκαν ανθεκτικοί σωληνίσκοι. Ο αριθμός των σωληνίσκων ήταν μεταξύ 5 με 8 ανά τετραγωνικό μέτρο, οπότε προέκυπτε κάναβος με διαστάσεις 50Ï50 ή 40Ï40 ανάλογα με την κατάσταση της λιθοδομής.

Η εφαρμογή των ενεμάτων γινότανε με την εισαγωγή από τον κατώτατο σωληνίσκο με προσδιορισμένη σύνθεση σύμφωνα με την εγκριθείσα μελέτη. Η σύνθεση είχε ως εξής: υδράσβεστος 10 κιλά, μηλαϊκή γη 7 κιλά, λευκό τσιμέντο 3 κιλά καί νερό 20 με 30 κιλά. Το μίγμα των ενεμάτων αναδευόταν διαρκώς με αναδευτήρα (μίξερ) χαμηλής ταχύτητας που εξασφάλιζε ομοιογένεια καί σταθερή ρευστότητα στο υλικό. Το μίγμα οδηγούνταν προς την αντλία που ήταν εφοδιασμένη με πρεσοστάτη καί μανόμετρο με ρύθμιση της μάξιμουμ πιέσεως έως 2 bar για την ασφάλεια της τοιχοποιίας (από υψηλή πίεση). Η εκτέλεση του ενέματος σταματούσε όταν το υλικό εξέρχονταν από το αμέσως παραπάνω σωληνάκι. Σφραγιζόταν ο κάτω σωληνίσκος καί η ένεση συνεχιζόταν από το αμέσως πιο πάνω. Η διαδικασία συνεχιζόταν βήμα προς βήμα καί ολοκληρώθηκε με την κάλυψη όλης της επιφάνειας.

Πράγματι υπήρχαν σε ορισμένα σημεία αρκετά κενά. Σε κάποια περίπτωση μάλιστα το υλικό εισαγόταν από τη μεσαία είσοδο του ναού καί  παρατηρούσαμε εκροή από σωληνίσκο που βρισκόταν εντός του Ιερού Βήματος, δηλαδή το υλικό διέγραφε περίεργη πορεία σχεδόν οριζόντια γεγονός που μαρτυρεί ότι μεταξύ της εξωτερικής καί εσωτερικής επιφάνειας του τοίχου υπήρχαν διαμήκη κενά. Επομένως η εφαρμογή των ενεμάτων αφενός μεν έφερε σαν αποτέλεσμα την ικανοποιητική πλήρωση της τοιχοποιίας καί αφετέρου τη σύνδεση καί συγκόλληση των δύο λιθοδομών, της έξωθεν λιθοδομής, που στο Ιερό Βήμα ήταν εξωτερικά με πελεκητές πέτρες καί της έσωθεν υπαρχούσης. Επειδή ο Ιερός Ναός είναι θεμελιωμένος σε βράχο δεν είχαμε απώλειες του υλικού προς το υπέδαφος. Η τοιχοποιία του φέροντος οργανισμού απορρόφησε συνολικά 21.000 λίτρα ενέματος. Ενημερωτικά αναφέρουμε εδώ τις διαστάσεις του ναού, που με μήκος 21 μέτρα, με πλάτος 8 καί με ύψος 6 μέτρα, με ολικό όγκο Vολικό=350 κυβικά καί εφόσον πήρε 21 κυβικά έχουμε περίπου επί του Vολικού 5% προσθήκη ενέματος.

Στη συνέχεια εφαρμόστηκε επίσης συγκεκριμένη τεχνική η οποία εξασφάλισε τη σύνδεση καί αποκατάσταση της συνέχειας των εγκάρσιων αποκολλημένων τοίχων με την τοποθέτηση 7 ελκυστήρων που τοποθετήθηκαν στο εσωτερικό της τοιχοποιίας στην πίσω νοτιοανατολική γωνία του οικοδομήματος, με την κάτωθι σειρά: Διανοίχθηκαν οι οπές με διάμετρο Φ32mm καί σε βάθος 2 μέτρων από την γωνία καί προς τις δύο διευθύνσεις των τοίχων που είχαν το πρόβλημα, που ήταν η αποσύνδεση με κλίση προς τα κάτω για τη δυνατότητα εξαέρωσης κατά την εφαρμογή της ρητίνης.

Οι οπές καθαρίστηκαν με χρήση πεπιεσμένου αέρα

Τοποθετήθηκαν ελκυστήρες από ανοξείδωτο ατσάλι με ράβδους διαμέτρου φ 22 με σπείρωμα καθ’ όλο το μήκος τους. Η τοποθέτηση έγινε με υψηλών προδιαγραφών συνθετική ρητίνη ειδικής ρευστότητας.

Έξωθεν της γωνίας του ναού τοποθετήθηκαν τα διάτρητα από inox πλακίδια αγκύρωσης διαστάσεων 15 Χ 15 καί με πάχος 12 χιλιοστά. Μετά την σκλήρυνση της ρητίνης έγινε η περίσφιξη με inox κοχλίες (παξιμάδια).

Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών της αποκατάστασης, ακολούθησε η ανακατασκευή των επιχρισμάτων, η οποία έγινε με πολύ προσοχή. Διατηρήθηκαν οι αρχικές αρχιτεκτονικές γραμμές, τα ίδια πάχη στις πατούρες εκεί που ο σοβάς συναντούσε τα λίθινα στοιχεία των παραθύρων, των προπυλαίων, της μαρκίζας – κορνίζας καί των ανοιγμάτων γενικώς.

Στην προβλεπόμενη σύνθεση του σοβά η 8^η ΕΒΑ Ιωαννίνων με το με αριθμό πρωτ. 5049/15-9-2005 έγγραφο της προς τον Ιερό Ναό, γνωμοδοτεί σχετικά με την εξωτερική όψη της τοιχοποιίας, προτείνοντας ειδικό άχρωμο σταθεροποιητή κονιάματος τρίτης γενιάς. Η χρήση του υλικού θα περιορίσει την ανάπτυξη οργανικών καί βιολογικών φθορών στην τελική επιφάνεια, αδρανοποιώντας καί υδρομονώνοντας την τοιχοποιία. Καί επειδή ο Ιερός Ναός δεν βάφτηκε ποτέ η ανωτέρω ενέργεια συμβάλει στο να δημιουργήσει στο μέλλον τη συμβατή με το μνημείο πατίνα του χρόνου, δηλαδή φυσική οξείδωση της πέτρας ή του σοβά.

Αφαιρέθηκαν οι σανίδες των επιφανειών των ξύλινων επενδύσεων εσωτερικά του ναού για την πρόσβαση – έλεγχο της τοιχοποιίας κατά την εφαρμογή των ενεμάτων, χωρίς να πειραχθούν οι τεγίδες συγκράτησης καί τα διακοσμητικά κολωνάκια από τις κολώνες του ποντελαρίσματος. Δηλαδή καθώς έμπαινε το ένεμα από την εξωτερική τοιχοποιία να ξέρουμε εσωτερικά που διαρρέει καί που πηγαίνει καί να σφραγίζουμε το κενό. Καί επειδή οι αρμοί των σανίδων ανοιγόκλειναν με την αλλαγή των εποχών (συστολή – διαστολή), προέκυπτέ άσχημο αισθητικό αποτέλεσμα, αντικαταστάθηκαν με κόντρα πλακέ τύπου θαλάσσης, ήρεμο μη στρεβλούμενο (με την επωνυμία ΜΟΥΡΙΚΗΣ).

Ίσως να σας κουράζω με τη λεπτομερή αυτή διαδικασία της εφαρμογής αλλά δυστυχώς σε αναστηλώσεις άλλων κτιρίων στη Λευκάδα, βλέπαμε να χρησιμοποιείται το μαύρο τσιμέντο μόνο του ως ένεμα χωρίς άλλα πρόσθετα, χωρίς αναδευτήρα δηλαδή, χωρίς ρυθμιστές της πιέσεως καί άλλα σχετικά που πρέπει να συνοδεύουν.

Τα στασίδια αποσπάστηκαν καί αυτά από την ξυλοδεσιά του ποντελαρίσματος, μαζί με τους ξύλινους προθαλάμους των τριών θυρών του Ιερού Ναού. Τα παταράκια τους (βάσεις) καί τα στηρίγματα των στασιδιών πατούσαν στο χώμα επειδή η πλακόστρωση του δαπέδου δεν επεκτεινόταν μέχρι τον τοίχο καί βρέθηκαν σάπια από την υγρασία. Αντικαταστάθηκαν οι τεγίδες στήριξης τους στις κολώνες του ποντελαρίσματος, έγινε εξυγίανση καί αποκαταστάθήκε το δάπεδο κάτωθεν των στασιδιών. Τοποθετήθηκαν ανθεκτικά μεταλλικά στηρίγματα από συμπαγές σίδηρο διαστάσεων 100Ï10 mm με πέλματα 30 πόντους καί ύψος 1,20μ, δεξιά καί αριστερά, ως βάση για κάθε κολώνα του ποντελαρίσματος. Η εφαρμογή έγινε με τρεις διαμπερείς βίδες για κάθε κολώνα ανά 30 πόντους ύψος. Αντικαταστάθηκαν τα σανιδώματα πλάτης των στασιδιών με το κόντρα πλακέ που προαναφέρθηκε.

Τοποθετήθηκαν καίνούριες κορνίζες ίδιες ακριβώς με τις προϋπάρχουσες. Κατασκευάστηκαν τα καίνούρια παταράκια καί μπήκαν στην αρχική τους θέση. Επανακατασκευάστηκε ο ξύλινος προθάλαμος της βορείας πύλης ακριβώς όπως ο προϋπάρχων καί ο απέναντι. Επανατοποθετήθηκαν άπαντα τα ξύλινα στοιχεία των στασιδιών στην τελική τους μορφή. Επίσης αντικαταστάθηκε καί έγινε εκ νέου το κάσωμα καί το διακοσμητικό πλαίσιο της ξύλινης θύρας του νάρθηκος καθώς καί τα ρομβοειδή ξύλινα καφάσια του κάτω μέρους του γυναικωνίτη που έλειπαν από τη φωτιά του 1923. Επανακατασκευάστηκε εκ νέου το πάτωμα καί η σκάλα του γυναικωνίτη.

ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΣΤΕΓΗΣ

Κατέβηκαν τα κεραμίδια γαλλικού τύπου. Αντικαταστάθηκαν τμήματα μόνο των υπαρχουσών τεγί­δων όσον παρουσίαζαν φθορά.  Αντικαταστάθηκαν επίσης τρία ψαλίδια, ένα ματέρι, μικρή επιφά­νει­α του ταβανιού άνωθεν του Ιερού Βήματος καθώς καί τμήμα της ταβανοκορνίζας 7 μέτρων μήκους ακριβώς όπως η παλαιά.

Τοποθετήθηκε το πέτσωμα των σανίδων κάθετα προς τη διεύθυνση των τεγίδων. Τοποθετήθηκε υδρομονωτική μεμβράνη καί στη συνέχεια τοποθετήθηκε η θερμοηχομόνωση πάχους τριών πόντων.  Τα καδρόνια βάφτηκαν με μίνιο καί μπήκαν κέραμοι ξανθοκίτρινης ώχρας ρωμαϊκού τύπου.

Δεν ακούμπησαν τα ξύλα της σκεπής στα αετώματα. Αφέθηκε ανοχή ταλάντωσης 5 πόντους. Τοπο­θετήθηκε ελαστική καί αυτοκόλλητη μεμβράνη άνωθεν των αετωμάτων για την υδρομόνωση ικανή να απορροφήσει τους υδρατμούς της σκεπής σε περίπτωση σεισμού στο μέλλον.

Το ποσόν τέλος που δαπανήθηκε για τις εργασίες της αποκατάστασης του Ναού, δεν ξεπέρασε τα 100.000 ευρώ.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Kατά τη φάση των εργασιών της αναστήλωσης του Ιερού μας Ναού, έκπληκτοι θαυμάσαμε από κοντά καί επάνω στις σκαλωσιές την αξεπέραστη εμπειρία καί την απαράμιλλη τέχνη των σοφών εκείνων πράγματι μαστόρων.

Φαινόταν καθαρά η απέραντη γνώση καί η ικανότητα στη χρήση καί εφαρμογή των υλικών που τα έκαναν να αντέχουν για εκατοντάδες χρόνια. Για παράδειγμα κάτω από τα πέλματα των ψαλιδιών της σκεπής καί κάτω από τα άκρα των ματεριών καί μέσα στη μάζα της τοιχοποιίας στο ύψος της στέψης, ήταν καί είναι μαζί αγκυρωμένο καί καρφωμένο κατά μήκος των πλαϊνών τοίχων δέντρινο ταμπάνι (ξύλινη δοκός). Πάνω σε αυτό το ξύλο δηλαδή ήταν καί είναι καρφωμένα όλα τα ξύλα της στέγης. Αυτή λοιπόν η σοφή κατασκευή παρέχει υπηρεσίες οπλισμών καί προέντασης καί εγκάρσια των τοίχων καί κατά μήκος αυτών. Παράλληλα με αυτό καί εσωτερικά των τοίχων καί κάτω από τα οριζόντια ξύλα της στέγης οδεύει ξύλινη δοκός η οποία είναι καρφωμένη με καρφιά –βίδες με αυτά. Την ξύλινη δοκό  υποστυλώνουν 8 για κάθε πλευρά κολώνες διαστάσεων 15 Χ 15. Αυτό είναι το γνωστό σε όλους ποντελάρισμα.

Στο εσωτερικό του Ιερού  Ναού υπάρχουν ακόμη 8 ίδιες κολώνες που συγκροτούν τα λεγόμενα κλίτη. Στις κολώνες αυτές κατά τον ίδιο τρόπο καί επάνω αυτών διέρχεται άλλη ξύλινη δοκός καρφωμένη καί αυτή με τα οριζόντια ξύλα της στέγης, ώστε τα φορτία της στέγης, του ταβανιού, των επενδύσεων, του γυναικωνίτη καί των στασιδιών δεν επιβαρύνουν την τοιχοποιία, αλλά μοιράζονται στις 16 συνολικά κολώνες της προαναφερθείσας ξυλοδεσιάς του ποντελαρίσματος καί των κλιτών.

Άλλη θαυμάσια διαπίστωση που αποδεικνύει ότι οι σοφοί εκείνοι μαστόροι προέβλεπαν καί για την ασφάλεια των ανθρώπων, η τοιχοποιία στη βάση της κάτω έχει πάχος 80 πόντους καί στη στέψη της 70 έως 74 πόντους. Αυτή  η ανισόπαχη δόμηση του τοίχου, να λεπταίνει δηλαδή προς τη στέψη του καί από το μέσα μέρος του οικοδομήματος, δίνει ως αποτέλεσμα σε πολύ ισχυρό σεισμό το κέντρο βάρους να κατευθύνει τον τοίχο έτσι ώστε αν πέσει να πέσει προς τα έξω ενώ το εσωτερικό του ναού να παραμένει στη θέση του καί τους ανθρώπους ασφαλείς έσωθεν των επενδύσεων.

Από τον πρόσφατο μεγάλο σεισμό τον Αύγουστο του 2003 καί μάλιστα κατά τον απογευματινό σεισμό που συνέπεσε με την ώρα του εσπερινού την ώρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Κατούνα που πανηγύριζε, όλοι όσοι ήμασταν μέσα στον Ιερό ναό βιώσαμε ένα γεγονός που ασφαλώς δεν συνέβαινε για πρώτη φορά.

Μπορεί οι τριγμοί οι προερχόμενοι από τις ξυλοδεσιές να προξενούσαν τρόμο καί αγωνία, όμως η σοφή καί τέλεια κατασκευή του ποντελαρίσματος διατηρούσε αξιόπιστα απόλυτη συνεργασία της τοιχοποιίας καί των ξύλινων μερών των επενδύσεων των πλευρών των στασιδιών καί της σκεπής παρέχοντας για πολλοστή φορά μοναδική ασφάλεια στους συναγμένους πιστούς της εορτής.

Τα δύο δέντρινα ξύλα που προηγουμένως δείξαμε εντός του τοίχου, εκεί στο σημείο αυτό ακριβώς καί απέναντι από τον άλλο τοίχο έπαιζαν ασφαλώς ρόλο καί ο οπλισμός κατά μήκος της τοιχοποιίας αλλά καί εγκάρσια ασφάλιση των τοίχων κατά τη φάση του σεισμού. Καί προένταση δηλαδή καί οπλισμός.

Οι σεισμοί για το νησί της Λευκάδος δεν ήταν ποτέ πρωτόγνωρο γεγονός, ποτέ δεν σταμάτησαν οι δονήσεις, πότε μικρής καί πότε μεγάλης εντάσεως. Κατά την καθαίρεση του παλαιού σοβά παρατηρήθηκε καί το εξής: ενώ η όψη της επιφάνειας του σοβά δεν παρουσίαζε καθόλου ρωγμή, ούτε καν τριχοειδή, όμως αφαιρώντας προσεκτικά το σοβά καί κάτω από το σοβά η επιφάνεια της τοιχοποιίας παρουσίαζε ρωγμή. Τι μας είπαν για αυτό; Μας είπαν: τότε που χτιζόταν ο ναός μέχρι την ημέρα που θα γινόταν το σοβάτισμα κάποιος σεισμός θα προηγήθηκε ο οποίος καθόλου δεν προβλημάτισε τους τεχνίτες καί τους κτίστες που συνέχισαν το έργο τους.

Ο σεισμός του 2003 θα λέγαμε ότι ηττήθηκε καί αυτός για άλλη μια φορά. Γιατί όπως φάνηκε στην πορεία των εργασιών της αναστήλωσης, οι αξεπέραστοι αυτοί τεχνίτες γνώριζαν πάρα πολλά. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρήσης των δομικών υλικών, ίσως γνώριζαν πιο πολλά καί από εμάς τους σημερινούς, που έστω καί αν διαθέτουμε πλήθος νέων υλικών καί τεχνικών, όμως δεν μπορούμε να τους φτάσουμε στην αντοχή καί μακροβιότητα κάθε κατασκευής είτε λίθινης είτε ξύλινης. Να γιατί θαυμάσαμε από κοντά την αρτιότητα της κατασκευής του Ιερού Ναού, την αγάπη καί το μεράκι για την τέχνη, που χωρίς τα σημερινά ηλεκτρικά εργαλεία οι ακούραστοι εκείνοι τεχνίτες πέτυχαν άριστες εφαρμογές στο ξύλο καί την πέτρα. Ο χρόνος που κύλησε από την αρχή της κατασκευής του μνημείου, βραβεύει σήμερα την αξιέπαινη καί αξεπέραστη αυτή δημιουργία.

Ως εφημέριος του Δημοτικού Διαμερίσματος της Κατούνας παρέλαβα καί εγώ με τη σειρά μου ένα τεράστιο μερίδιο ευθύνης για τη συντήρηση, αποκατάσταση καί διαφύλαξη ενός μνημείου με εξαίρετο αρχιτεκτονικό κάλος, για τη συνέχιση του ποιμαντικού έργου καί τη θεία λατρεία της Εκκλησίας μας. Ως προς το κτίριο εξωτερικά, το οικοδόμημα του Ιερού Ναού με τις δικές του αρχιτεκτονικές γραμμές, παρέχει αυτή τη θεία μεγαλοπρέπεια η οποία αναδύει στον επισκέπτη πιστό ιερό δέος καί ψυχική ανάταση συγχρόνως. Ως προς τη θέση του μνημείου στον περιβάλλοντα χώρο του χωρίου της Κατούνας, ο Ιερός Ναός δένει απόλυτα αισθητικά σε μια αδιαμφισβήτητη ισορροπία καί δίνει ακριβώς αυτό το χρώμα το οποίο εκφράζει σε μεγάλο βαθμό τα στοιχεία της πολιτιστικής ταυτότητας του χωριού καί του νησιού μας.

Ως προς την κατασκευή του, ποια σημερινή σύνθεση μπετόν με όσα Β κι αν διαθέτει, θα άντεχε από τα μισά του 1700 μέχρι σήμερα.

Στο σημείο αυτό αισθάνομαι την ανάγκη προσωπικά ως εφημέριος του Ιερού Ναού καί ως εκπρόσωπος καί Πρόεδρος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου να ευχαριστήσω θερμά όλους όσους με κάθε τρόπο καί κάθε δυνατό μέσο επέδειξαν ενδιαφέρον, προσφέροντας βοήθεια επιστημονική, τεχνική, εργατική καί οικονομική. Ανάμεσα σ’ αυτούς ανήκουν:

Η αρχιτέκτων-μηχανικός κα. Χαρά Γιαννοπούλου – Παπαδάτου, η οποία με ακούραστη πάντα διάθεση, από την ημέρα του σεισμού του 2003 μέχρι σήμερα καί αφιλοκερδώς, έκανε τα πάντα για την ολοκλήρωση των σχετικών εγγράφων, μελετών, αρχιτεκτονικών σχεδίων, που απαιτούνταν από την 8^η ΕΒΑ Ιωαννίνων, από το ΤΑΣ Λευκάδος καί από την ανάδοχο εταιρεία ΕΚΑΤ ΕΤΑΝ ΑΤΕ καί από κάθε άλλη υπηρεσία για την έκδοση αδείας έναρξης των εργασιών αναστήλωσης του Ιερού Ναού καί ζητώ από την κυρία Χαρά Παπαδάτου να με συγχωρέσει γιατί ξέρω πολύ καλά ότι δεν θα ήθελε ποτέ κάθε μορφής δημοσιότητα.

Επίσης τον κύριο Δημήτριο Γιαννάκη εμπειροτέχνη – εργολάβο λίθινων κατασκευών καί εφαρμογών για τη μελέτη που συνέταξε καί για τις βοήθειες που μας παρείχε. Την πολιτικό μηχανικό κυρία Μαριάννα Καρφάκη η οποία προσέφερε στον Ιερό Ναό τη δαπάνη εκπόνησης της σχετικής μελέτης προς το ΤΑΣ για τη λήψη του σεισμοδανείου. Τον κύριο Χρήστο Καραπιπέρη για τη δωρεά των πετρών που απαιτήθηκαν για τις λίθινες εργασίες της αποκατάστασης. Τον κύριο Γεράσιμο Καλό ο οποίος ανέλαβε εξολοκλήρου τη δαπάνη για την ανακατασκευή της στέγης (υλικά, εργασία, μεταφορά, διαμόρφωση χώρου καί μεταφοράς υλικών καί μπαζών).  Το εξειδικευμένο συνεργείο της εταιρείας ΕΚΑΤ ΕΤΑΝ ΑΤΕ (Αυγής 53 Κηφισιά) για την καλή συνεργασία με το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, ώστε η πορεία των εργασιών να βαδίσει σύμφωνα με τις μελέτες.  Τους εθελοντές τεχνίτες – ενορίτες οι οποίοι ανέλαβαν αφιλοκερδώς το έργο της ανακατασκευής της στέγης κυρίως Βασίλειο καί Ιωάννη Διγενή, Μιχαήλ Λογοθέτη καί Γεώργιο Κοντοπρία με τους βοηθούς τους.

Τον εντόπιο τεχνίτη καί ενορίτη κύριο Αντώνη Βερύκιο που από την πρώτη στιγμή του σεισμού ανέλαβε επιτυχώς το συντονισμό της προεργασίας καί των εργασιών για την αποκατάσταση των λίθινων στοιχείων του Ιερού Ναού καθώς καί τη μεταφορά σκαλωσιών, μαδεριών, υλικών, εύρεση κατάλληλων πετρών από διάφορα παλιά κτίρια καί λοιπά που χρειαζόταν οι πέτρες για την αναστήλωση των αετωμάτων καί των κιονογωνιοκράνων.  Τον κύριο Νίκο Κολιό ΑΕΒΕ για τη δωρεά όλων των μηχανημάτων καί των υλικών για τη θέρμανση του Ιερού Ναού.

Το έργο της αναστήλωσης αποκατάστασης αυτού του θαυμάσιου μνημείου Της Παναγίας που μεγαλόπρεπα δεσπόζει στο ξέφωτο εκείνο βράχο της Κατούνας, ήταν τελικά μεγάλο καί επίπονο. Κάποιες φορές δειλιάσαμε. Το πλήθος των εγγράφων, της αλληλογραφίας με την 8^η ΕΒΑ Ιωαννίνων, με το ΤΑΣ με κάθε άλλη υπηρεσία καί οργανισμό, με την Αθήνα, όσον αφορά στην δύσκολη εξεύρεση των κατάλληλων υλικών καί πετρών.

Η καθημερινή μας αγωνία για την τήρηση των κανονισμών καί των μελετών στην εφαρμογή των υλικών καί η δύσκολη καί πολυδάπανη μεταφορά των υλικών ένεκα του ότι ο Ιερός Ναός δεν έχει πρόσβαση στο δρόμο, όλα αυτά αιτιολογούν γιατί το έργο αυτό ήταν τελικά ένας άθλος καί θαύμα συγχρόνως της Παναγίας μας. Για παράδειγμα καί μόνο το γεγονός ότι κατέβηκαν 4.000 παλαιά κεραμίδια γαλλικά καί άλλα τόσα ανέβηκαν σε ύψος 6 μέτρων σε έναν χώρο που δεν μπορούσε να προσεγγίσει γερανοφόρο όχημα, κατανοεί κανείς το μέγεθος καί τη σοβαρότητα του όλου έργου.

Δοξάζουμε το Θεό καί την Παναγία μας που μας αξίωσε έτσι ώστε ένα τόσο δύσκολο καί επίπονο έργο με δυσβάστακτα χρέη να ολοκληρωθεί καί να έχει παραδοθεί πάλι στην αγάπη των ενοριτών του εντοπίων καί ξένων για τη θεία λατρεία καθώς καί σε κάθε επισκέπτη, πιστό, προσκυνητή. Γιατί όπως προαναφέρθηκε, η Παναγία της Κατούνας είναι ο πρώτος Ιερός Ναός μετά το σεισμό του 2003 που αναστηλώνεται καί αποκαθίσταται πλήρως με όλη τη σειρά των εργασιών.

Τέλος εκφράζω τις ευχαριστίες μου στα μέλη της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λευκάδος, καθώς καί στα μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου καί εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες του. Σας ευχαριστώ όλους.